Wojny burskie (1880 - 1902) - ekspansywność Wielkiej Brytanii, czysty kolonializm i gorączka diamentów.

                                                                   

Republiki Burskie w 1885 roku

Wojny burskie, czyli dwie krótkie wojny (pierwsza - 1 rok, a druga - 3 lata) Anglików z afrykańskimi potomkami niderlandzkich (w tym flamandzkich i fryzyjskich) kupców i farmerów, czyli Burami. Może krótko przedstawię jak to do tych wojen doszło. Na początku XIX wieku zaczął się ruch migracyjny Burów w głąb kontynentu afrykańskiego spowodowany zniesieniem niewolnictwa w koloniach brytyjskich. W latach 1835 - 1848 nastąpił tzw. Wielki Trek - masowa wędrówka Burów w głąb Afryki połączona z krwawymi walkami z plemionami Bantu (np. Zulusami czy Soto). Najsłynniejszą potyczką Burów z plemionami Bantu jest bitwa nad Blood River (16 grudzień 1838), w której 464 wojowników burskich pod wodzą Andriesa Pretoriusa pokonało 2 tys. zuluskich wojowników, dzięki broni palnej i dobrze zorganizowanym taborom. Po pokonaniu Zulusów Burowie ogłosili Republikę Wolnego Państwa Oranii. Po tym sukcesie nadeszły kolejne: podbicie Natalii (Natalu) i początki osadnictwa w rejonie Transwalu. Niedługo Burowie cieszyli się swoimi osiągnięciami już trzy lata po zdobyciu Natalii Brytyjczycy zaanektowali ową krainę (1843). A następnie w tym samym roku co wybuchła Wiosna Ludów (1848) zajęli Oranię. W Oranii wybuchło powstanie i Brytyjczycy musieli proklamować najpierw suwerenność Transwalu (1852), a potem Oranii (1854). Po zagrożeniu brytyjskim nadeszło zagrożenie ze strony Republiki Południowoafrykańskiej ogłoszonej w 1856 roku. Najgorsze politycznie, a najlepsze gospodarczo dla Republik Oranii i Transwalu były lata 1860 - 1877, w których mimo wielkich wewnętrznych kłopotów odkryto złoża złota oraz diamentów w okolicy Kimberley i Witwatersrand (dzisiaj Johannesburg), co Burowie nie wykorzystali, zamiast nich z owych złoży zaczęli korzystać tzw. uitlanderzy (osadnicy brytyjscy). Brytyjczycy w 23 lata po ostatniej klęsce z Burami zaczęli ekspansję na Transwal (1877). Po trzech latach o tamtego wydarzenia rozpoczęły się wojny burskie.

1. Przyczyny wojen burskich 
                                                                                           

- dążenie Wielkiej Brytanii do podporządkowania sobie Afryki Południowej, w tym dwóch republik burskich - Transwalu i Oranii

- dążenie angielskiej burżuazji do opanowania kopalń diamentów i złota znajdujących się w posiadłościach zamieszkiwanych przez Burów
- chęć realizacji budowy linii kolejowej prowadzącej z Przylądka Dobrej Nadziei do Kairu (linia ta biegłaby przez terytoria Burów) przez brytyjskiego polityka, C. Rhodesa.

2. Przebieg I wojny burskiej (1880 - 1881)

- 8 grudnia 1880 − Wiec niepodległościowy na farmie Paardekraal
-16 grudnia 1880 − Odrodzenie Republiki Transwalu
- 20 grudnia 1880 − Rozbicie kolumny brytyjskiej nad potokiem Bronkhorstspruit i rozpoczęcie oblężenia                                      garnizonów większych miast
- 28 stycznia 1881 − Bitwa na przełęczy Laing (zwycięstwo Burów)
- 8 lutego 1881 − Bitwa na płaskowyżu Schuinshoogte (inaczej nad rzeką Ingogo)
- 27 lutego 1881 − Bitwa na wzgórzu Majuba (decydujące zwycięstwo Burów, śmierć generała Colleya)
- 6 marca 1881 − Podpisanie tymczasowego zawieszenia broni

3. Dowódcy I wojny burskiej

- Burowie - Piet Joubert (transwalski prezydent, dowódca wojskowy oraz polityk. Dowodził na: przełęczy Laing, płskowyżu Schinshootage oraz wzgórzu Majuba)


                                                                       

Piet Joubert, bohater i wódz burski

- Wielka Brytania - George Colley (brytyjski generał kolonialny i głównodowodzący armii brytyjskiej w przegranej I wojnie burskiej. Zginął w bitwie na wzgórzu Majuba)

Sir George Colley, dowódca wojsk brytyjskich w Transwalu

                                                     
4. Zakończenie I wojny burskiej

- Wojna (można nazwać to wystąpienie zbrojne również powstaniem) zakończyła się zwycięstwem Burów i uznaniem niepodległości Transwalu i Oranii przez Brytyjczyków na konwencji w Pretorii (1881).


5. Po I wojnie

- Dwa lata po wojnie na prezydenta Transwalu wybrany został Paul Kruger, zagorzały zwolennik twardej polityki wobec Brytanii. W 1884 roku uznali w pełni niepodległość Transwalu. Pokój skończył się dość prędko, bo już w 1895 roku. Spokój na granicy Republiki Południowoafrykańskiej i Republiki Transwalu przerwał tzw. rajd Jamesona (L.S.Jameson był szefem policji w Rep. Pd. Afryki oraz Rodezji) zorganizowany z inicjatywy premiera Kraju Przylądkowego Cecila Rhodesa, który został zakończony klęską policjantów i Brytanii. Król pruski Wilhelm II wysłał depeszę gratulacyjną do władz burskich, która została nazwana depeszą Krugera. Ta depesza i zbliżenie stosunków bursko - niemieckich poważnie zaniepokoiło rząd brytyjski, który nie chciał utracić wpływów w Afryce Południowej. W 1897 roku Transwal oraz Orania zawarły pakt militarno - polityczny, co Wielka Brytania wzięła na pretekst do wypowiedzenia wojny.

6. Przebieg II wojny burskiej

- 12 października 1899 roku gubernator Kraju Przylądkowego z ramienia Korony brytyjskiej rozpoczął wojnę z Burami. Początkowo większe sukcesy odnosiły siły burskie, które dzięki lepszej znajomości terenu gromiły wielokrotnie liczniejsze armie brytyjskie pod: Colenso, Magersfontein i Stormbergiem. Dopiero gdy do Transwalu i Oranii przybyli marszałek Frederick Roberts (uczestnik powstania Sipajów i wojny brytyjsko - afgańskiej) i sir Horatio Kitchner (znamienity pogromca Mahdiego pod Omdurmanem w 1898) z 50 tys. żołnierzy, Brytyjczykom udało się ustabilizować sytuacje. Mimo to 23 i 24 stycznia 1900 roku żołnierze brytyjscy pod wodzą Charlesa Warrena przegrali z mniej liczną armią burską pod dowództwem Botha (stosunek sił ok.30 tys. Brytyjczyków do 8 tys. Burów) w bitwie o Spion Kop. Było to duże zwycięstwo, lecz Burowie byli tak wycieńczenie i osłabieni, iż nie mogli pójść za ciosem i dobić przeciwnika. Za to Anglikom nie brakowało niczego: ani jedzenia, ani amunicji, ani ludzi. Wspaniali dowódcy, jakimi niewątpliwie byli Kitchner i Roberts zebrali armię i miesiąc po klęsce Warrena rozbili Burów pod Paardebergiem (18 - 27 lutego 1900). Burowie próbowali jeszcze wojny partyzanckiej, ale co raz więcej Burów dezerterowało i rezygnowało z dalszej walki. 13 marca Brytyjczycy zajęli Bloemfontein. Dalej posuwali się wzdłuż linii kolejowej, w głąb Oranii, powoli ją zajmująć. 25 maja ogłoszono jej aneksję. Wyruszono wtedy na Transwal. 31 maja zajęto Johannesburg, 5 czerwca Pretorię, a ostatnie miasto – Komati Poort 25 września. Mimo tych klęsk armia burska, licząca raptem (albo aż) 15 tys. żołnierzy, nie poddawała się i jeszcze rozkręciła ruch partyzancki. Jednym z oddziałów burskich dowodził Polak - kapitan Leon Porkowsky. Jego oddział został rozbity podczas ataku na garnizon brytyjski w dzisiejszym Utrechcie na terenie RPA, a on sam zginął. Zdesperowani Brytyjczycy zakładali obozy koncentracyjne i represjonowali ludność. Ludność burską zaczął ogarniać sceptycyzm co do całej wojny, więc zaczęto rokowania pokojowe...

7. Traktat w Vereeniging

- Transwal i Orania poddały się rządowi brytyjskiemu w Vereeniging, a w zamian uzyskały autonomiczny status w ramach Wielkiej Brytanii, a tak oto brzmiały postanowienia tego traktatu:
1. Każdy z burskich żołnierzy podda się samodzielnie.
2. Wszyscy burscy żołnierze będą rozbrojeni.
3. Wszyscy Burowie złożą przysięgę wierności Koronie Brytyjskiej.
4. Wszystkie wyroki kary śmierci zostaną anulowane.
5. Ogłoszona zostanie amnestia generalna.
6. Język afrikaans będzie dopuszczony do użytku w szkolnictwie i sądownictwie.
7. Nadanie autonomicznych rządów obu byłym republikom (przyznane w 1906 i 1907).
8. Nie nadawać czarnym mieszkańcom praw publicznych do czasu ustanowienia ww rządów autonomicznych.
9. Przekazanie przez rząd brytyjski 3 milionów funtów szterlingów na odbudowę Południowej Afryki.
10. Prawo własności Burów do swojego majątku będzie przestrzegane.
11. Nie będą wprowadzane żadne podatki gruntowe.
12. Zarejestrowana broń prywatna będzie legalna.

Wielka Brytania pokonała Burów po trzech latach ciężkiej i krwawej wojny w gorącej Afryce Południowej.

8. Dowódcy w II wojnie burskiej

- Wielka Brytania: Horatio Kitchner (bohater brytyjski, marszałek, zwycięzca spod Omdurmanu, uczestnik I wojny światowej) i Frederick Sleigh Roberts (marszałek brytyjski, ceniony strateg i dowódca)





                                                                 

Horatio Kitchner, dowódca brytyjski 

               




                                       

Frederick Roberts, marszałek brytyjski

                                                         
                                                                 

- Burowie: Luis Both (burski, a potem południowoafrykański wojskowy i polityk. Pierwszy premier RPA i dowódca armii burskiej pod Spion Kop.) i Luis Kruger (polityk i prezydent burski, lider oporu przeciw Brytanii)

                                                                           

Luis Both, premier RPA i znamienity dowódca burski

                                                                         

Paulus Kruger, wybitny polityk i prezydent Transwalu, lider oporu burskiego

9. Skutki wojen burskich 

- wzmocnienie pozycji Anglii na arenie międzynarodowej
- nasilenie rywalizacji między Niemcami a Wielką Brytanią wynikające ze sprzeczności interesów w tej części Afryki - obie strony widziały tu źródła własnych zysków
- utworzenie Związku Południowej Afryki (1910) - obejmował on wszystkie podbite przez Anglię tereny w Afryce Południowej.



Cóż, mam nadzieję, że w dość przystępny sposób przybliżyłem moim Czytelnikom historię wojen burskich. Ja w tych wojnach widzę bardzo dużo znanych na rzeczy z historii np. wojnę partyzancką (powstanie styczniowe), zwycięzce, który nie może dobić faworyta i rywala (Hannibal po Kannach), gorączkę złota (to chyba samo mówi za siebie), wielkich bohaterów narodowych (np. Kościuszko) i mały, spokojny lud osadników przeciwko wielkiemu imperium (chyba domyślają się Państwo o co mi chodzi). Zdaje mi się, że wojny burskie były podsumowaniem jakiegoś okresu w historii...Bardzo długiego okresu... 

Bitwa nad Blood River 1838

                                               


                                                                           

Bitwa na wzgórzu Majuba 1881

Bitwa o Spion Kop 1900